Jeżeli sąd uzna, że spełnione są przesłanki pozytywne orzeczenia rozwodu, a jednocześnie nie dostrzeże żadnej z przesłanek negatywnych uniemożliwiających jego orzeczenie, wówczas wyda wyrok rozwiązujący małżeństwo stron przez rozwód, tzw. wyrok „rozwodowy”. Ustawodawca przewidział, że niektóre kwestie muszą, a niektóre jedynie mogą zostać uregulowane w tymże wyroku.
Czyja wina?
I tak, w pierwszej kolejności wspomniany wyrok musi zawierać orzeczenie dotyczące rozwiązania małżeństwa stron przez rozwód. Ponadto, z art. 57§1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wynika, że sąd orzeka także, czy i które z małżonków ponosi winę w rozkładzie pożycia. Należy jednak mieć na uwadze treść §2 tego przepisu, który stanowi, że na zgodne żądanie małżonków sąd zaniecha orzekania o winie i wówczas to następuje skutki takie, jak gdyby żaden z małżonków nie ponosił winy. Ustalając kwestię winy, sąd orzeka, że winę ponosi jeden z małżonków, bądź też oboje.
Kwestie dotyczące małoletnich dzieci stron
Kluczowa, w kontekście treści wyroku rozwodowego, jest treść art. 58 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Bezsprzecznie, rozwód pary nieposiadającej potomstwa nie wymaga poruszenia tak wielu kwestii, jak w przypadku małżonków posiadających wspólne małoletnie dzieci. I tak, w §1 wspomnianego przepisu, przewidziano, że w wyroku orzekającym rozwód sąd rozstrzyga o władzy rodzicielskiej nad wspólnym małoletnim dzieckiem obojga małżonków i kontaktach rodziców z dzieckiem, w jakiej wysokości każdy z małżonków jest obowiązany do ponoszenia kosztów utrzymania i wychowania dziecka. Dopuszczalne jest również uwzględnienie przez sąd pisemnego porozumienia małżonków o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywania kontaktów z dzieckiem po rozwodzie, jeżeli jest ono zgodne z dobrem dziecka. Ustawodawca przewidział nadto, że rodzeństwo powinno wychowywać się wspólnie, chyba że dobro dziecka wymaga innego rozstrzygnięcia. Nadmieniam, iż bardzo często obecność pełnomocnika profesjonalnego w procesie pozwala na wypracowanie satysfakcjonującego obie strony porozumienia, które pozwala szybciej i sprawniej zakończyć trwający między stronami spór. W §1a wskazano, że w braku porozumienia, o jakim mowa powyżej, sąd, uwzględniając prawo dziecka do wychowywania przez oboje rodziców, rozstrzyga o sposobie wspólnego wykonywania władzy rodzicielskiej i utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem po rozwodzie. Sąd może powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców, ograniczając władzę rodzicielską drugiego do określonych obowiązków i uprawnień w stosunku do osoby dziecka, jeżeli dobro dziecka za tym przemawia. Zatem, odnośnie władzy rodzicielskiej, sąd orzekający w sprawie rozwodu może:
• pozostawić władzę rodzicielską obojgu rodzicom,
• wykonywanie władzy rodzicielskiej powierzyć jednemu z rodziców, a jednocześnie ograniczyć władzę drugiego, np. do najistotniejszych spraw dotyczących dziecka,
• ograniczyć, pozbawić lub zawiesić władzę rodzicielską jednego, lub obojga rodziców.
Jak wspomniano wyżej, w wyroku rozwodowym znajdują się także postanowienia co do zakresu zobowiązań alimentacyjnych, a także kontaktów z małoletnimi dziećmi, przy czym, na zgodny wniosek stron, sąd nie orzeka o utrzymywaniu kontaktów z dzieckiem (art. 58§1b Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego).
Podkreślenia wymaga, iż sąd rozstrzyga kwestie związane wyłącznie z małoletnimi wspólnymi dziećmi stron. Zatem, jego rozstrzygnięcia nie będą dotyczyły pełnoletnich już wspólnych dzieci stron, jak i małoletnich dzieci wyłącznie jednego z małżonków.
Skutki rozwodu z orzeczeniem o winie
Orzeczenie o winie – po co nam to? Bezsprzecznie, sprawy, w których sąd na zgodny wniosek nie orzeka o winie rozkładu pożycia, trwają krócej. Z jakiego zatem powodu strony chcą, ażeby sąd zajmował się tą kwestią i ustalał kto ponosi winę? Najczęściej nie chodzi wyłącznie o poczucie zwycięstwa (choć zdarza się), ale uzyskanie wymiernych rezultatów, które orzeczenie z ustaleniem winy ze sobą niesie. Mowa, rzecz jasna, o pieniądzach, a konkretnie o obowiązku alimentacyjnym i jego wysokości.
Alimenty na rzecz drugiego małżonka
Ustawodawca uregulował tę kwestię w ten sposób, że alimenty od drugiego z małżonków może otrzymywać tylko ten, który nie został uznany za wyłącznie winnego, co ma miejsce w sytuacji, kiedy sąd nie orzekał o winie na zgodny wniosek stron, bądź też stwierdził winę obojga małżonków. W takich okolicznościach małżonek może żądać alimentów od drugiego małżonka, jednakże tylko, kiedy znalazł się w stanie niedostatku, tj. mimo wykorzystywania w pełni własnych sił nie jest w stanie zaspokoić swoich uzasadnionych potrzeb, a drugi małżonek posiada środki umożliwiające mu realizację obowiązku alimentacyjnego. W art. 60§3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego przewidziano, że obowiązek dostarczania środków utrzymania małżonkowi rozwiedzionemu wygasa w razie zawarcia przez tego małżonka nowego małżeństwa, a ponadto – gdy zobowiązanym jest małżonek rozwiedziony, który nie został uznany za winnego rozkładu pożycia, obowiązek ten wygasa także z upływem 5 lat od orzeczenia rozwodu, chyba że ze względu na wyjątkowe okoliczności sąd, na żądanie uprawnionego, przedłuży wymieniony termin pięcioletni.
Jeżeli sąd stwierdzi wyłączną winę jednego z małżonków, wówczas małżonek, który winy nie ponosi, może żądać od niego alimentów, jeżeli rozwód pociąga za sobą znaczne pogorszenie jego sytuacji majątkowej. Nie jest zatem wymagane wykazanie niedostatku, a jedynie zmiany stanu majątkowego w porównaniu do tej sprzed rozwodu. Należy pamiętać, że obowiązek alimentacyjny na tej podstawie może trwać dłużej, aniżeli wspomniane wyżej 5 lat.
Podział majątku po rozwodzie
Co do zasady sąd, orzekając w przedmiocie rozwodu, nie porusza kwestii związanych z podziałem majątku. Najczęściej dopiero po prawomocnie zakończonym postępowaniu rozwodowym jedna ze stron występuje z wnioskiem o podział majątku. Wynika to z faktu, że z chwilą uprawomocnienia się wyroku rozwodowego ustaje wspólność majątkowa małżeńska i dokonanie podziału staje się możliwe. Ustawodawca umożliwił jednak dokonanie podziału majątku przez sąd rozstrzygający sprawę o rozwód. Uregulowane to zostało w art. 58§3 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, zgodnie z którym na wniosek jednego z małżonków sąd może w wyroku orzekającym rozwód dokonać podziału majątku wspólnego, jeżeli przeprowadzenie tego podziału nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu. W praktyce zatem dotyczy to mało skomplikowanych stanów faktycznych, gdzie nie występuje spór co do składników majątku wspólnego i sposobu jego podziału.
Mieszkanie po rozwodzie
Warto zaznaczyć również, że sąd w sprawie o rozwód ma możliwość orzeczenia o sposobie korzystania z mieszkania przez rozwodzących się małżonków, przez czas dalszego wspólnego w nim zamieszkiwania. Ustawodawca dopuścił również możliwość - w wypadkach wyjątkowych, gdy jeden z małżonków swym rażąco nagannym postępowaniem uniemożliwia wspólne zamieszkiwanie, orzeczenia przez sąd o jego eksmisji, na żądanie drugiego małżonka. Ponadto, jeżeli strony sformułują zgodny wniosek, sąd może w wyroku orzekającym rozwód orzec także o podziale wspólnego mieszkania albo o przyznaniu mieszkania jednemu z małżonków, jeżeli drugi małżonek wyraża zgodę na jego opuszczenie bez dostarczenia lokalu zamiennego i pomieszczenia zastępczego, o ile podział bądź jego przyznanie jednemu z małżonków są możliwe. Pamiętać należy o treść art. 58§4 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, który stanowi, że orzekając o wspólnym mieszkaniu małżonków sąd uwzględnia przede wszystkim potrzeby dzieci i małżonka, któremu powierza wykonywanie władzy rodzicielskiej.
Powrót do nazwiska sprzed zawarcia związku małżeńskiego
Powrót do nazwiska na to używane przed zawarciem związku małżeńskiego może nastąpić w ciągu 3 miesięcy od chwili uprawomocnienia się wyroku rozwodowego. Następuje to poprzez złożenie właściwego oświadczenia kierownikowi urzędu stanu cywilnego, a w przypadku osób przebywających za granicą – przed konsulem. Jeżeli wspomniany termin 3-miesięczny termin upływnie, zmiana jest możliwa wyłącznie w drodze odrębnego postępowania administracyjnego. Wniosek o zmianę nazwiska podlega opłacie skarbowej w kwocie 37,00 zł.
